نزول دفعی یا تدریجی قرآن
درباره کیفیت نزول قرآن، دو گونه آیات در قرآن کریم وجود دارد:
یک. آیاتى که بر نزول قرآن در شب قدر و ماه رمضان دلالت دارند؛ مانند: آیه 185 سوره «بقره» و آیه 3 سوره «دخان» و آیه 1 سوره «قدر».
دو. آیاتى که بر نزول تدریجى قرآن در طول 20 یا 23 سال دلالت دارند؛ مانند آیه 106 سوره «اسراء» و آیه 32 سوره «فرقان».
پاسخهایى که از جانب علماى اهل سنت و شیعه داده شده، به این صورت است:
بیشتر اهل سنت و برخى از علماى شیعه (مانند شیخ مفید، سید مرتضى، ابن شهر آشوب) گفتهاند: که منظور از نزول قرآن در شب قدر، آغاز و شروع نزول است که در ماه رمضان بوده است؛ زیرا هر حادثه اى را مىتوان به زمان شروع آن نسبت داد1. از این رو به نظر این گروه از علما، طایفه اول از آیات در مقابل مفاد طایفه دوم قرار نمىگیرد.
برخى گفته اند: مقصود از «رمضان»، رمضان خاص نیست؛ بلکه نوع آن است؛ یعنى، در هر رمضان از هر سال، به اندازه نیاز مردم در همان سال، آیات قرآن به طور یکباره، بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) نازل مىشد و سپس به حسب مواقع حاجت، همان آیات به دستور خدا و توسط جبرئیل بر پیامبرش(صلى الله علیه وآله) به طور تدریجی نازل می گشت. فخر رازى این احتمال را داده است2.
روشن است که با این فرض، قرار گرفتن طایفه اول در برابر طایفه دوم منتفى مىگردد.
به نظر برخى، معناى طایفه اول آیات این است که بخش بزرگى از قرآن در ماههاى رمضان نازل شده است و به لحاظ آن، انتساب نزول قرآن به ماههاى رمضان هم صحت پیدا مىکند3.
برخى - از جمله شیخ صدوق - معتقدند: قرآن به صورت مجموع در یک شب قدر در بیت العزة یا بیت المعمور نازل گردید. سپس در طول 20 یا 23 سال به صورت تدریجى بر پیامبر نازل مىشد. این دیدگاه برگرفته از برخى شواهد روایى است؛ چنان که شیخ صدوق از امام صادق(علیهالسلام) نقل مىکند: «قرآن یکباره بر بیت المعمور نازل شده است، آن گاه در طول بیست سال بر پیامبر نازل شده است».4
در این دیدگاه، نزول قرآن در بیت المعمور (محل جبرئیل) یا بیت العزّه تنها بر جبرئیل، ملک موکل وحى انجام گرفته است. بنابراین مراد از نزول قرآن در شب قدر نزول آن بر آسمان مزبور است تا ملک وحى، در زمان مناسب و به تناسب حوادث در اختیار پیامبر(صلى الله علیه وآله) قرار دهد.
لیست کل یادداشت های این وبلاگ